با سلام خدمت همراهان همیشگی سایت فرا ورزش

در پست قبلی به تعریف معلولیت نابینایی و کم بینایی، علل آن، شیوع آن، تقسیم بندی ورزشی این معلولان و اهداف اختصاصی ورزشی این افراد اشاره شد. در این بخش به اهمیت بینایی در ورزش و تعادل و مکانیسم بینایی در حفظ تعادل و پیامدهای نابینایی و کم بینایی در حفظ تعادل بدن آشنا خواهیم شد.

مسیرهای عصبی مربوط به کنترل حرکات چشم
بین هسته های اعصاب جمجمه ای سوم، چهارم و ششم با اعصاب محیطی که به عضلات چشم می روند ارتباطاتی وجود دارد. ارتباطات متقابل هسته های ساقه مغز از طریق راه عصبی موسوم به دسته طولی میانی انجام می شود. هر کدام از سه دسته عضلات دو چشم عصب گیری معکوس دارند، به طوریکه وقتی یک جفت عضله منقبض می شود، جفتدیگر شل می گردد. همچنین در کنترل قشری دستگاه محرکه چشم پیام ها از نواحی بینایی پس سر و از راه های اکسیپیتوتکتال و اکسیپیتوکالیکولار به نواحی پره تکتال و برجستگی فوقانیدر ساقه مغز می روند. سپس پیام های کنترل کننده حرکات چشم از هر دو ناحیه پره تکتال و برجستگی فوقانی ساقه مغز به هسته های اعصاب اکولوموتور در ساقه مغز می روند. مراکز کنترل تعادل بدن در ساقه مغز، یعنی هسته های دهلیزی نیز از طریق دسته طولی میانی پیام های قوی به سیستم اکولوموتور می فرستند. پس از تخریب دستگاه دهلیزی یا حتی پس از تضییع بیشتر اطلاعات پروپریوسپتیو از بدن، شخص همچنان می تواند از مکانیسم های بینایی با کارایی قابل قبولی برای حفظ تعادل استفاده نماید. حتی حرکت مختصر خطی یا زاویه ای بدن تصاویر افتاده بر شبکیه ها را فورا جابجا می کند و این اطلاعات به مراکز تعادلی رله می گردند. برخی از افرادی که دستگاه دهلیزی هر دو طرفشان تخریب گردیده، تا زمانی که چشمهایشان باز است و کلیه حرکات را به آهستگی انجام می دهند تعادل تقریبا طبیعی دارند، اما زمانی که به سرعت حرکت می کنند یا چشمهایشان
بسته شود، فورا تعادل خود را از دست می دهند.

 

رشد حرکتی و کنترل تعادل در نابینایان
کودک نابینا در مقایسه با سایر کودکان، دارای نیازهای مشابهی می باشند. اما این حقیقیت که کودک نابینا قادر نیست به طور طبیعی ببیند در موارد متعددی فعالیت های او را در بازی ها به حدی محدود می کند که رشد جسمی او را در حد قابل ملاحظه ای کند می کند. ترس از آسیب دیدگی که توسط والدین به کودکان تلفیق می شود باعث کاهش علاقه طبیعی کودکان نابینا به فعالیت های عضلانی سنگین مانند دویدن، صعود و پرش می شود و لذا در رشد عضلات و ایجاد هماهنگی بین عضلات اثر میگذارد همین طور بدلیل فقدان بینایی تقلید از وضعیت طبیعی برای آنها مقدور نیست.
سنی که فرد دچار نابینایی می شود از نظر میزان اثر آن بر الگوهای حرکتی اهمیت بسزایی دارد هر چه سن ابتلا به نابینایی کمتر باشد فرد بر اثر عدم اعتماد به نفس و نداشتن تجربه قبلی، ترس زیادتری از حرکت دارد. یکی از محدودیت های افراد نابینا در زندگی روزمره تحرک آنها می باشد که این مسئله ناشی از فقدان مهارت های حرکتی و فقدان مهارت های حرکتی ناشی از کمبودهای تعادلی می باشد. وقتی که کودک نابینا برای اولین بار قدم بر میدارد، ناهنجاری های در راه فتن او دیده می شود. او در حین راه رفتن به صورت wide base قدم برمی دارد که بتواند ساپورت و ثبات بیشتری را کسب کند. کودک نابینا ممکن است پاهایش را روی زمین بکشد، چون با کشیدن پاها روی زمین تماس خود را با زمین حفظ می کند و اطلاعات بیشتر از سطح حرکت خود کسب می  کند
و همچنین بازوهایش را برای حمایت از خود بالا نگه میدارد. نوزادان و کودکان سنین ۴ ماه تا ۲ ساله برای حفظ
تعادل به بینایی وابسته هستند. در سنین ۳ تا ۶ سالگی کودکان به طور مناسبی از سیستم حسی پیکری استفاده می نمایند و سرانجام در سنین ۷ تا ۱۰ سالگی کودکان قادر خواهند بود اطلاعات نامرتبی را که از گیرنده های بینایی و حسی پیکری می گیرند بطور صحیح تجزیه و تحلیل نمایند. با توجه به اینکه در کودکان نابینا، تمرینات حرکتی کمتر از کودکان بینا می باشد در نتیجه واکنش های پوسچرال از قبیل  protective ، righting ، equilibrium  در تمام وضعیت ها کندتر رشد می کنند که خود منجر به تاخیر در تعادل می شود.

 عملکرد سیستم بینایی بر تعادل
طبق نظریه کلی، سیستم بینایی دارای دو عملکرد می باشد. یکی دیدن اشیاء در محیط اطراف که توسط میدان دید مرکزی بوجود می آید و دیگری تشخیص موقعیت بدن نسبت به محیط اطراف که این اطلاعات توسط میدان دید محیطی دریافت می گردد. طبق نظریه بسیاری از محقیقین محل تحریک شبکیه در کنترل تعادل دارای اهمیت بسیاری می باشد. نظریه دیگری توسط گیبسون ارائه شد که نه تنها محل تحریک و حساسیت شبکیه بلکه ساختمان هندسی تشعشعاتی که میدان تشعشع بینایی را تشکیل می دهند به عنوان داده های بینایی در تنظیم پوسچر نقش مهمی ایفا می کند.
محقیقین با آزمایشاتی که توسط اتاق هایی با دیوارهای متحرک انجام دادند به ارزیابی اطلاعات بینایی پرداختند. آنان مشاهده کردند که حرکت دیوارهای اناق تاثیر مشابهی را نسبت به اینکه فرد در محیط متحرک بوجود می آورد. لیچمن در آزمایشات خود مشاهده کرد که حرکت دیوارهای روبه رو موجب تحریک میدان دید مرکزی شده و حرکت دادن دیواره های اطراف موجب تحریک در دید غیر مرکزی شده است. تحقیقات نشان داد که اگر اطلاعات به صورت مرکزی بر روی شبکیه منعکس شود تاثیری روی کنترل پاسچر ندارند. در صورتیکه اطلاعات بصری غیرمرکزی باشد داده های مناسبی برای کنترل پاسچر فراهم خواهد کرد. سیستم بینایی در حفط تعادل و پاسچر کمتر از دو حس دیگر یعنی وستیبولار و حسی عمقی بررسی شده است. با توجه به اینکه بسیاری از افراد می توانند با چشم بسته و یا در اتاق تاریک تعادل خود را حفظ کنند نقش سیستم بینایی در حفظ تعادل و پاسچر زیر سوال می رود. همچنین سیستم بینایی قادر به تشخیص تفاوت بین حرکت سر به طرف اشیاء و حرکت اشیاء به طرف سر نمی باشد و در نتیجه اطلاعات نادرستی به سیستم عصبی مرکزی انتقال میدهند. محقیقین با ایجاد اختلال یا حذف بینایی تعادل و نوسان بدن را در گروه های سنی و شرایط مختلف ارزیابی کردهاند. لی یکی از اولین تحقیقات را در این زمینه انجام داد. او افراد بالغ و سالم را در اتاقی با دیوارها و سقف متحرک قرار داده و با حرکت دادن دیوارها باعث تحریک گیرندههای بینایی شده و در نتیجه بدن همراه با حرکت دیوارها دچار نوسان شده است. در تحقیق دیگر سیستم بینایی کودکان مورد بررسی قرار داده و مشاهده کرد که در شرایطی که دیوارها به سرعت جابه جا شود، کودکان خردسال تعادل خود را ازدست میدهند که نشانگر اهمیت و نقش بینایی در کنترل پاسچر آنان میباشد. در حالیکه در کودکان بزرگتر و افراد بالغ با حرکت دیوارها نوسان بدن دچار تغییرات معنی دار نشده است. با انجام آزمایشهای مشابه افزایش نوسان بدن را بدین گونه توجیه کردند که در حرکات آرام، دیوار هر سه حس بینایی و وستیبولار و حس عمقی فعال شده و در تنظیم پوسچر دخالت دارند. در حالیکه در حرکات سریع دیوار، حس عمقی نقش مهمتری ایفا میکند. تشخیص سرعت حرکت یکی از عملکردهای سیستم بینایی میباشد که به صورت فیدبک در تنظیم راه رفتن انسان نقش دارد. طبق بررسی ها اگر سرعت جریان دیوار را از کنار افراد در حال حرکت دو برابر کنند نیمی از افراد احساس میکنند انرژی و نیروی کمتری برای هر قدم مصرف میکنند که با تعداد قدمها در آنها دو برابر شده است. سیستم بینایی در حفظ تعادل به هنگام راه رفتن دخالت دارد.

این مطلب ادامه دارد.

منبع:

  1. GAHJETbARNSMDGMP. 2001.;.Volume 2 Samat Publications Tehran
  2. Halis FF. Physical Education and Rehabilitation for Adaptation and Improvement of Disabled Secretary Asadi Taghi Publications AQR, .1995 Physical Education and Rehabilitation for Adaptation and Improvement of Disabled Secretary Asadi Taghi Publications. Astan Quds Razavi. 1995
  3. Gholami SM, Reza: . Comparison of the Balance of 12-12 Years Old Blind Men with Boy Alumni and Their Relationship with Age: . 2002.
  4. Farahpor N. Effect of perturbation of visual and sensory systems on the young men’s postures. . Abstract The 7th National Conference on Physical Education. 2006.